Prickly-ash

花椒 [huā jiāo]

Over die moeilijke tuin in Bellegarde is ook veel goeds te vertellen. Er groeit bijvoorbeeld zomaar een Szechuanpeper. Een struik, met glimmend blad  en opvallende, mooie doornen, die nu stevig aan de groei is en hier al enkele winters de strenge vorst overleefd heeft. Misschien kunnen we van deze Zanthoxylum in de nabije toekomst wel vreemde peper oogsten.
Gebloeid heeft hij nog niet in Bellegarde maar het zou me niet verwonderen als dat er dit of volgend jaar van komt. In de Jardin des aromes van Nyons heb ik hem al wel zien bloeien, donkerrode bloemen komen er aan en daarna kleine, rode ronde besjes tussen de glanzend groene bladeren.  Deze bladeren en de schors werden door de Indianen gebruikt tegen  kiespijn! In  Amerika word hij ook Toothache tree of American prickly ash genoemd, dat is wel een andere soort, nl  Zanthoxylum americanum maar ze zouden allebei dezelfde werking hebben.

Namen: Zanthoxylum simulans, Chinese Prickly-ash or Flatspine Prickly-ash, Kiespijnboom,  Gelbholz, Zahnwehstrauch, Täuschende Stachelesche

Szechuanpeper in mijn Jardin de Simples

De ongewone, prikkelende sensatie van de Szechuanpeper (een bestanddeel van Chinees vijfkruidenpoeder) ontstaat doordat in de mond zenuwen geprikkeld worden die gewoonlijk reageren op een trilling of lichte aanraking. Naast kruiden die een heet (rode peper), koud (pepermunt) of schrijnend (wasabi) gevoel geven, is er dus ook een specerij die eerder kietelt ... Deze kietelende en licht verdovende werking is mogelijk te danken aan een alkamide, herculine genaamd, stoffen die we ook in Rode zonnehoed terugvinden met dezelfde tintelende en verdovende werking. Rode zonnehoed waarvan ik uit eigen ervaring weet, dat die plant een snelle, pijnstillende werking heeft bij ontstoken tandvlees.


Zanthoxylum simulans - Plants For A Future database report
Spice Pages: Sichuan Pepper (Zanthoxylum, Szechwan peppercorn, fagara, hua jiao, sansho 山椒, timur, andaliman, tirphal
Bridgeport - Natural Medicine Database - Alternative Medicine (CAM)
Natural Source

Eindelijk regen!

Eindelijk heet, eindelijk koel, eindelijk regen! Altijd weer dat verlangen naar wat er niet is. Of is het toch zoeken naar evenwicht? De harmonie van deze wereld en het evenwicht in tuin en natuur is toch afhankelijk van de juiste dosis zon, de juiste dosis regen, licht en donker, rust en activiteit.

Nu dus eindelijk regen, na 3 warme, droge weken. De planten zuigen zich vol met energie. Dit is meer dan zomaar wat water.

Cupidone

De laatste dag van de kruidenstage doen we het rustig aan. Al beginnen we wel vroeg met een ochtenwandeling in Bellegarde zelf. We starten om 6.30 in de vallei van Marmione, rustig naar omhoog richting Combe Libert. Langs het voetpad groeit en bloeit uitbundig de blauwe Strobloem Catananche caerulea, ook de Echte lavendel bloeit nu op zijn best. Wij wandelen rustig omhoog; we zijn wel uitgeslapen maar sommigen toch nog niet goed wakker of mogelijk onder de indruk van de poëtische natuur.

De naam Blauwe strobloem is maar ordinair in vergelijking met de romantische Engelse en Franse namen.
De Engelse benaming is Love Plant of Cupid's Dart, deze verwijzing naar Cupido, de god van de liefde vinden we ook in de Franse naam Cupidone bleue terug. En zelfs de officiële naam Catananche, zou van het Griekse katanankhê komen, incantation, bezwering om iemand aan zich te binden in de liefde. Het zou dus, volgens Dioscorides, gebruikt geweest zijn om de pijlen van Cupido tegen te houden.

Dodonaeus laat zich ook niet onbetuigd. Hij noemt de plant Condrilla, al is er weer verwarring. Er zijn voor hem twee condrilla's. Groot ende cleyne. Dat ierste gheslacht van desen cruyden heet in Griecx Condrille. In Latijn Condrilla/ van Plinius Condrillon ende Condrillis/ van sommighen oock Cichorion ende Seris/ nu ter tijt Condrilla maior/ hier te lande Condrilla.
Tsap van die groote Condrilla alleen oft met wijn inghenomen stelpt den loop des buycx/ sonderlinghe die van hitte van der lever oorspronck neempt. Tselve cruyt met sijnen bladeren ende wortelen ghestooten ende inghenomen/ es seer goet tseghen die beten van den fenijnnighen serpenten. Die groote Condrilla sterckt oock die maghe ende doet die spijse verteeren als Dorotheus scrijft.

Medicinaal  zal ik er maar niet verder op in gaan, maar magisch en poëtisch is de Cupidone zeker wel.

Doorzichtig glinsterend in de ochtendzon, 

wiegend op de warme wind,
tsjirpend als een cicade.
Cupidone

Griekse alant, tuinwachter

De kruidenstage is nu in volle gang. Tussen de bezoekjes en de wandelingen door kom ik deze week maar af en toe in de tuin. Een plant die altijd imponeert maar nu zijn eerste bloemen vertoont is de Griekse alant. Hij doet het hier zo goed dat ik er wel meer belangstelling voor moet krijgen. Oude glorie, al bekend bij Dioscorides en Plinius. Nu de stoere wachter in mijn Bellegardetuin.

Ellecompane strengthens each inward part,

A little loosenesse is thereby provoken,

It swayeth grief of minde, it cheeres the heart,

Allaieth wrath, and makes a man faire spoken:

And drunk with Rew in wine, it doth impart

Great help to those that have their bellies broken.

Gelavenduliseerd!

Op de laatste dag van de kruidenstage maken we in alle rust lavendelbundeltjes om de linnenkast te parfumeren of gewoon om zelf tot rust te komen. Tenminste als dat vlechten niet te veel op je zenuwen werkt.

Voor een handleiding: 
Lavendel linnenverfrisser | Huis en tuin: Creatief
Lavendel in geuren en kleuren | Mens en gezondheid: Alternatief

Wilde lavendel

Na ons bezoek aan de distileerderij van Claire, rijden we via de col de Penne, St Nazaire le désert en Volvent terug naar Bellegarde. Bij Volvent plukken we nog wat wilde lavendel om tinctuur of siroop te maken.

Lavandula angustifolia / le vraie / le fine / le sauvage

Kruidwis: Lavandula species

Geelgroen afrikaantje

Geelgroen afrikaantje. Ik bedoel de plant Tagetes minuta,hij  lijkt voor de eerste keer goed te willen groeien in mijn Bellegardetuin. Ja, ik heb wel enige verwondering daarover, niet dat het een moeilijke plant is, integendeel, maar de laatste jaren was het me niet gelukt om plantjes op te kweken. Slecht zaad? Slechte zaaier? Verkeerde periode? Moeilijke grond?

En dit jaar ging het nog bijna verkeerd, omdat ik dacht dat de planten die zo stevig aan de groei gingen, de gevreesde, allergiserende Ambroisie (Ambrosia artemisifolia) was, een plant die in Frankrijk te vuur en te zwaard bestreden wordt. Gelukkig heb ik ze niet uitgerukt. Nu is het wachten op de bloei.

Tagetes minuta: A Potential New Herb from South America

Reine des prés bij Claire

Heet van de naald. Letterlijk dan, het is zeer warm in Europa en figuurlijk, we zijn net terug van een bezoek aan Claire Montesinos. Een bezoek aan boerderij en aan het distilleren van Moerasspirea. Het distilleren wordt niet zozeer gedaan voor de etherische olie maar wel voor het hydrolaat. De Franse naam is Reine des Prés en Koningin der weide is de oude Nederlandse naam. Niet zo direct een typische plant van het warme en droge Franse Zuiden. Claire en Etienne gaan de bloeiende plant dan ook oogsten in het uiterste zuiden van de Drôme, daar waar de Alpen beginnen, bij Jarjatte.
Het hydrolaat is zeer aromatisch bijna bloemig van geur, maar smaak toch ook licht bitter. De plant bevat methylsalycaten, asperine achtige stoffen, die licht pijnstillend zijn en ook bij reumatische klachten gebruikt worden. Het is ook een hydrolaat dat uitwendig vooral goed is tegen cellulitis.

Moerasspirea, onze reumaplant, nuchter bekeken | Wetenschap: Diversen
In de naam van... Moerasspirea | Kunst en cultuur: Taal
Hydrolaten of gedistilleerde kruidenwaters | Mens en gezondheid: Alternatief

Drôme en Ardeche, tussen droom en werkelijkheid

Tussen droom en werkelijkheid, staan wetten in de weg en practische bezwaren dichtte Willem Elschot ooit. Wij zijn op weg met de motorhome van de Franse Drômestreek, via Die en Crest naar de Rhônevallei Voultre sur Rhone en dan zijn we in de groene Ardeche.

De hoogte van de bergen is hier rond de 1000 meter, dezelfde hoogte als in de Drôme, maar wat een verschil in sfeer en landschap. De valleien in de Ardêche zijn veel kronkeliger, nauwer en bosrijker. Het zijn ook andere bomen en struiken die we hier zien, we zijn in het rijk van de tamme kastanje. De grond is zuurder, dus ook meer heide, adelaarsvaren en bosbessen. Mooi maar vermoeiend en eerder somber landschap. Meer het landschap van de Ardennen.

Noordelijke Ardeche: Lamastre, St Agrève

Ik heb het nu over het Noordelijke gedeelte van de Ardêche, de streek van Lamastre, St Agreve en Le Cheylard. We rijden de Rhône over, al is het niet vanzelfsprekend om van Livron-sur- Drôme naar Voultre-sur-Rhône te geraken. In vogelvlucht zowat 3 kilometer, maar we moeten een kanaal, de autoweg en de Rhône traverseren en dat vereist toch wat gekronkel om uiteindelijk over de smalle, authentieke, ijzeren hangbrug over de Rhône in Voultre te geraken. We pikken hier eventjes de vallei van de Eyrieux op tot St Laurent-du-Pape en draaien dan rechts op, en wel degelijk op, naar boven. De motorhome heeft zelfs wat moeite, het komt toch wat onverwacht, zowel voor het machine als voor de mens. Bijna boven moeten we dan ook allebei even uitpuffen. Het noemt daar ten andere Passevite, 4 huizen en een camping op 634 meter. We komen helemaal boven op de col de Serre-Mure 7 65 meter, niet echt hoog maar toch het gevoel van veel geklommen te hebben. En we kronkelen hier verder, langs Vernoux-en-Vivarais, col de Montreynaud en dan dalen naar Lamastre in de vallei van de Doux. Hier is het drukdruk voor de wekelijkse markt, in de nauwe straatjes is dat wel wat passen en meten met een motorhome, maar we geraken er wel uit. Gelukkig is onze afspraak in het volgend dorpje Désaignes. Een van de village de caractère, zoals ze dat hier noemen. Wij parkeren bij het kerkhof, place de caractère bij uitstek. Wij willen hier ook wat huizen bezoeken. Wel de manier, vind ik, om op godvergeten plaatsjes de komen. Typisch in de streek is, dat men hier niet alleen in de nauwe valleien dorpjes gebouwd heeft, maar dat overal, in de schijnbaar verlaten hellingen nog verborgen valleitjes en plekjes zijn, waar een hameau ontstaan is. Boeren die hier een schrale kostwinning bij mekaar scharrelden, dan weggetrokken zijn, huizen die in verval geraakten en de laatste 30 jaar door natuurzoekers en toeristen terug opknapt werden. Indrukwekkende, verlaten natuurplekken maar onverbiddelijk confronterend om te wonen. Lafarre, Longe-Faye.... Je begrijpt al dat we dat niet met de motorhome gedaan hebben.

Meer van Devesset

Terug beneden rijden we eerst naar Lamastre, waar we op de parking kunnen en mogen overnachten. Toch rijden we uiteindelijk weer verder langs de D533 naar St Agrève, wat wel op 1000 meter hoogte ligt en nog verder op het plateau naar het meer van Devesset. Zoals alle waters trekt ook dit meer veel toeristen aan en mag er niet meer langs het meer gekampeerd worden. Er is wel een camping vlakbij, maar wij krijgen toevallig, omdat de klassieke slagboom open staat, toch de kans om vrij bij het meer te staan. Hopelijk is die slagboom morgenvroeg niet gesloten.

Bij het meer van Devesset zijn alle vormen van toerisme mogelijk: zeilclub, zwemmen, ponyrijden en natuurlijk ook wandelen. Er is zelfs een botanische route rond het meer aangelegd. Op deze hoogte koelt het zelfs op een warme augustusdag nog flink af en heb je toch een trui nodig om naar de romantische zonsondergang te kijken.

Vallei van de Eyrieux

'S morgens kunnen we zonder problemen het meergebied verlaten, de slagboom was naar omhoog. Bij de uitgang stonden er ook wat natuurlijke houten beeldhouwwerken, wortels, dode takken van bomen, die nogal bijzonder waren en ons wel konden bekoren. We rijden een stukje terug tot St Agrève en nemen dan de route naar Le Cheylard. Onderweg vangen we in de verte nog een glimp op van Gerbier de Jonc, de typische bergpunt van deze streek.

Deze 1551 meter hoge Gerbier de Jonc markeert de waterscheiding tussen Rhône en Loire en is ook de plek waar de Loire ontspringt. Wij rijden ondertussen nog altijd hoog boven in de vallei van de Eyrieux langs autentieke maar wel wat sombere dorpen met dikwijls namen van heiligen zoals St Julien, St Martin, St Michel en zelfs de onbekende heilige St Barthélemy. Er lijkt hier ooit veel bekeerd geweest te zijn. Bij Le Cheylard komen we wat dichter bij de rivier, hier is er ook een stuwmeer. We blijven de grillig kronkelende Eyrieux volgen langs nog een heilige redder, St Sauveur-de-Montagut. Langzaam word de vallei wat breder om uiteindelijk bij La Voultre in de Rhône uit te monden.

La Voulte-sur-Rhône

We drinken hier een koffie in een achteraf cafeetje bij de tour carrée, waar we op de oude fontein kijken en Bacchuskoppen het 'eau non potable' uitspuwen. Aan mijn voeten tussen de straatstenen groeit zomaar eetbare wilde postelein. Na 'le café' wandelen we nog even door een autentiek maar wel vervallen steegje, wat ooit de Grand Rue van Voulte was. Dan stappen we weer in ons rijdend huis en steken de ijzeren brug over, terug naar de Drômestreek. De Drôme, voor ons toch meer droom, meer licht, meer propere schoonheid en dat merken we nu des te beter.

L'Oule waterballet

Ochtendmagie in de tuin

Na al het 'plezierig' ploeteren: zaaien, snoeien, hakken, wieden en water geven, nu ook eindelijk magische ochtendrust in de tuin. Muskaatsalie zweeft geurend voorbij, Alsem hoeft alleen maar glinsterend grijs te zijn, Verfkamille kleurt de donkere achtergrond vrolijk geel en de zwarte zaden van de Wede hangen gewoon geheimzinnig te zijn.
 
Anthemis tinctoria - Plants For A Future database report

Lindebloesem

We baden nu de hele dag in de zoete geur van lindebloesem. Zou het opsnuiven van de geur dezelfde kalmerende werking hebben als het drinken van de thee?
Of de krampwerende werking zo sterk is dat de geur van de bloesem epilepsie zou kunnen genezen, zoals de oude overleveringen beweren, zou ik niet durven zeggen, maar als ik nu in de resten van het oude dorp tussen de lindebomen dwaal, voelt het alsof ik elk ogenblik ten hemel kan stijgen.
Zalig de rijken van geest......

Linden Flos, Herb Monograph - Flora Health Herb Encyclopedia
Complete Linden information from Drugs.com
Linde voor een zoeter leven | Mens en gezondheid: Leven

Eindelijk heet.

Eindelijk heet! Of is het al weer te warm? Volgens sommigen is het hier ofwel te warm ofwel te koud. en ik die dacht dat we in een gematigd klimaat leefden.
Wil het lukken dat er op dit moment een plantje bloeit, dat voor dit soort menselijke bromberen bijzonder geschikt is. Sint-janskruid dus en het is nu ook de tijd om de bloemen te plukken, de rode kleurstof hypericine druipt bijna uit de bloemknoppen. Klassiek worden de bloemen in olie getrokken, zelf laat ik ze ook graag in ethanol van 45° macereren. Deze tinctuur verkleurt na 5 minuten al mooi rood, en ruikt en smaakt zelfs naar Sint-janskruid. Brombeertinctuur dus tegen de donkerte van de ziel.

Sint janskruid, een zonnekruid tegen de donkerte van de ziel | Mens en gezondheid: Alternatief
Kruidwis: Hypericum perforatum L.

Roggelelie gezien

 Ik ben nog lang niet uitgepraat over de planten op mijn bergtocht eind Juni. Bij de gemakkelijke wandeling van Chianale naar Maddalona over het pad van Dottore zagen wij ook enkele exemplaren van de Oranjelelie, Lilium bulbiferum. Nauw verwant aan, of is het dezelfde als de Roggelelie, alleen bij deze bergexemplaren waren weinig of geen donkere strepen op de bloembladeren te zien zoals die bekend zijn van de Roggelelie.
Lelies hebben door de eeuwen heen ook altijd een symbolische waarde gehad en werden dan ook veel in kunst en heraldiek afgebeeld.
Een van de oudste vermeldingen van de Lelie is in het kruidboek van Fuchsius uit 1542. In de eerste druk van het kruidboek van  Dodonaeus uit 1554 worden voor ons land drie leliesoorten genoemd: de Witte of Madonnalelie (Lilium candidum), de Turkse lelie (Lilium martagon) en de Roggelelie. Ook op schilderijen wordt de roggelelie in stillevens met bloemen afgebeeld.
Na 1688, als Willem III met zijn vrouw Mary Stuart naar Engeland oversteekt om daar de macht over te nemen, wordt de oranje gekleurde roggelelie erg populair als politiek symbool en dus veel aangeplant. In Noord- Engeland en Schotland is de roggelelie in 1950 nog veel aanwezig, terwijl de lelie in Noord-Ierland alleen in protestantse tuinen groeit. De lelie bloeit daar op 12 juli; de dag dat de slag aan de Boyne in 1691 wordt herdacht. De protestantse Ulstermen vieren dan in de Orangistenoptocht de overwinning van de protestantse Willem III op zijn katholieke schoonvader Jacobus II. De oranje lelie is daar nog steeds een politiek symbool. Zo werden zelfs bloemen voor politieke karren gespannen.
Symbolism of plants: examples from European-Mediterranean culture presented with biology and history of art: JUNE: Lilies -- Kandeler and Ullrich 60 (7): 1893 -- Journal of Experimental Botany

Artikel over roggelelie: http://www.noorderbreedte.nl/pdf/90403.pdf

Op wandel met de wilde tulp

De veel te stijve, gecultiveerde tulpen zijn niet mijn ding en als ik dan in een bergweide de tere, betoverende wilde tulpen tegen kom, dan denk ik 'wat hebben we veel moeite gedaan om van zo iets moois, iets lelijks te maken. 

Bergtocht Chianale - colle del Rastel - Chianale

Chianale, het eerste dorp op Italiaans grondgebied na de Col Agnel, onze verblijf- en startplaats voor 7 dagen wandelen in de bergen. De eerste dag willen we meestal rustig beginnen, maar wat is rustig beginnen in een berglandschap met drieduizenders.

We dalen vanuit Chianale rustig af aan de rand van het hellingbos richting Maddalena. Een mooie afwisselende plantengroei nu in Juni, zonder meer de mooiste tijd om de bergweilanden te bewonderen. Geel van de Grote ratelaar, beginnend blauw van de Bergkorenbloem,.... en dan verder langs de bosrand een andere biotoop en dus ook andere stevige vaste planten, zoals Akeleiruit, Alpenakelei, Martagonlelie en zelfs de zeldzame Oranjelelie, planten die ook in een klassieke sierborder mooi zouden staan.

We kunnen nu, op dit licht dalend pad, rustig natuur en planten bewonderen, maar net voor Maddalena moeten we rechts op richting col en dan is het klimmen geblazen en daar komen we natuurlijk ook voor. Met je lichaam in het landschap, op het ritme van de natuur. We komen nu ook alleen nog maar geiten en hun herder tegen. Het is een mooie beklimming, steile stukken worden goed afgewisseld met vlakkere gedeelten, open zonnige stukken met schaduwrijke hellingbossen. De bergbeken staan nu natuurlijk goed gevuld met water, mooi om te zien, maar moeilijker om er over te geraken. Maar het lukt net allemaal en dat maakt het extra interessant.

Col de Rastel 2372 meter

We volgen hier ook het GR-pad, dat ook over de col de Rastel moet gaan, alleen is er blijkbaar nog een ander GR die naar de Colle del Lupo gaat en mede door de slechte bewegwijzering zijn we even het verkeerde pad aan het volgen. Ik ga terug om de splitsing te zoeken, maar die is niet te vinden, geen aanduiding en de vele padsporen vooral van koeien en geiten maken het moeilijk om de klim naar colle del Rastel te vinden. Uiteindelijk kan de herder himself ons op het goede spoor zetten. Ons inspanningen worden niet alleen beloond met een indrukwekken wit uitzicht maar ook met enkele kleine genoegens voor een herborist. Net voor de col een eerste kennismaking in levende lijve met de Wilde tulp en de Gele gagea. Op de kam zelf kijken we terug op het massief van Col Agnel met de Tête des Toillies en Le Pain de Sucre. Voor onze voeten is het een wat bevreemdende mengeling van klassieke lage rotsplantjes zoals nu, geel bloeiende ganzerik maar ook met stikstofrijke begroeiing van Brave Hendrik en zelfs van Brandnetel. Op deze hoogte is dat de eerste keer dat ik brandnetel vind, waarschijnlijk komen de wildste koeien hier af en toe ook eens van het uitzicht genieten en... hun behoeftes doen.

De zin van bergwandelen

Filosofische overdenkingen willen nogal eens opborrelen zo boven op een col. Waarom willen wij dit soort inspanningen leveren? Waarom genieten we van dit soort 'zinloze' ondernemingen? Een col is een mooi doel, een eindpunt met eindeloos uitzicht en andere mogelijkheden, de afdaling. Is dat inzicht?

Dus dalen, een totaal andere, een tegengestelde beweging. Afwisseling, ook dat verlangt de menselijke geest en het menselijk lichaam. Afdalen is ook je lichaam laten denken. Je overgeven aan de wijsheid van je beenspieren. Daar gaan we dan, deze keer rustig, een afdaling niet direct naar beneden maar meegolvend met de bergflanken, bergbeekjes gevuld met sneeuwwater oversteken, af en toe in de vlucht een handvol water scheppen om mond en lippen te bevochtigen. Even-wicht!

Wilde tulpen en vanilleorchis

We wandelen op hoogte met rechts van ons in de diepte de Varaitavallei, de Italiaanse weg naar Col Agnel. Wij kruisen Combal del Brous en Combal del Rastel, en ja, in de schaduw van die beekkloofjes moeten we niet alleen water maar ook nog wel eens een sneeuwveld traverseren. een voorproefje voor wat ons de volgende dagen te wachten staat. Winter en zomer liggen in de bergen dicht bij mekaar. Zo vinden we bij Grange Martinat in een Alpenweiland een heel veldje met wilde tulpen en ook verschillende vanilleorchissen. We snuffelen met onze neus over de grond om de zoete geuren op te snuiven. Eens wat anders dan mensenzweet.

Na dit zoet intermezzo begint de de echte zigzag-afdaling naar Chianale, eerst nog langs een meertje in de open Alpenweilanden en dan duiken we de boomgrens in. Een mooie afdaling onder de bescherming van oude lorkenbomen, de meest opvallende boom hier in de berghellingen. Chianale wordt pas zichtbaar als we helemaal beneden het bos uit komen. Nog ongeveer 1000 meter op een breed grindpad, langs de overvloedige bloeiende weilanden, de oude hoofdstraat van Chianale door en dan zijn we weer bij ons gezellig verblijf Laghi Blu en onze sympathieke gastvrouw Cristina.

Col Agnel met de camper

Hoge bergen over met een camper is niet vanzelfsprekend, toch zijn de meeste Alpencols ondertussen wel berijdbaar voor motorhomes, zelfs voor mijn oude Hymer. Chantemerle. Ochtend in volle zonneglorie. Wel wat anders dan gisterenavond op de col du Lautaret, waar mist, regen en zelfs sneeuw mij naar lagere oorden jaagde.

Grenoble - Col Izoard - Chateau Queyras
Ik rij naar Grenoble en vandaar naar de Col d'Izoard, de beroemde col uit de Tour. Goed berijdbaar voor motorhomes en veel beklommen door fietsers. Net voor de col is er een café restaurant, nog een restje van de rustplaats van Napoleon. Het noemt dan ook refuge Napoléon. Ongelooflijk, waar die mens overal de Alpen overgetrokken is! Op de col en in de afdaling krijgen we een heel ander landschap, rotsen in geelbruin gesteente dat gemakkelijk erodeert. La Casse déserte noemt deze spectaculaire steenwoestenij. Door dit afbrokkelend gesteente krijgen we een smallere, grillige afdaling met meer bochten, maar wel spectaculair mooi. Ik stop nog even op een verboden plaats om wat foto's te nemen.

Lager komen we weer in de weelderige bergweilanden terecht, ook daar moet ik me inhouden om niet om de haverklap te stoppen. We komen nu in de vallei van de Guil bij Chateau-Queyras, het immense fort dat bijna de hele vallei blokkeert en dat was ooit ook de bedoeling. Het kasteel is een van de vele voorbeelden van de architectuur van Vauban, de fortenbouwer. In dit geval werd het bestaande kasteel omgebouwd tot een vesting. Het maakt deel uit van de verdedigingslinie waartoe ook de oude stad Briançon en het fort van Mont-Dauphin behoorden. Een kleine wandeling brengt mij bij het kasteel, dat nu eind juni nog gesloten is, geen probleem ik heb toch meer belangstelling voor kleine plantjes en andere onnozele dingen, zoals hier een zogenaamde historische zitbank in de afdaling. Leuk aan die bank is dat er bij staat wanneer ze geplaatst, gerestaureerd of gerepareerd werd. Dat was voor het laatst in Mei 2010, net gebeurd dus, alleen het had wel wat meer mogen zijn dan een lelijke plank als rugleuning.

Verder naar de laatste col op de grens met Italië, Col Agnel dik 2700 meter hoog. Bij het begin van de beklimming stop ik nog even om een 'demoiselle coiffée' te begroeten. Een geologische curiositeit, zacht gesteente dat toch de tand des tijds doorstaat door de hardere rotsblok, die er als een hoed boven op ligt.

Molines en versterkte kerk

In Molines is er een merkwaardige versterkte kerk te bewonderen, alles moest hier, in dit ruwe landschap, blijkbaar zowel een materiële als een spirituele functie hebben. Het kerkhof met schreeuwerige plastic bloemen staat wel in schril contrast met de omgeving en is daarom juist zo bijzonder. Alleen één graf was wat wilder, een stevige bereklauw stond daar onbeschoft te groeien en te bloeien, waarschijnlijk met zijn wortels tot in 'grand mère' haar buik. Zo wil ik ook wel dood liggen.

We kronkelen verder door de dorpjes Molines en Pontgillarde, de straatjes net breed genoeg voor mijn Hymer. Iets voorbij Pontgillarde stop ik nog eens een bij refuge Mam'a om een koffie te drinken. Hier heb ik al eens eerder de nacht doorgebracht en zagen we 's morgensvroeg zelfs een wolf, die op marmotten jaagde. Nu geen marmot noch wolf te zien. Toch is het zo dat er wel degelijk wolven zijn in dit gebied, blijkbaar overgekomen vanuit Italië. Wolven die elk jaar weer voor een controverse zorgen.


We naderen Col Agnel 2744 meter hoog, verblindend wit sneeuwlandschap glinstert mij tegemoet. De col was toch 'ouvert' stond er beneden aangegeven. En dat is hij ook, tussen muren van sneeuw, rij ik triomfantelijk als Napoleon, over de col. Aan de overkant Italia, een zwart kronkelig lint in een wit landschap wijst mij de weg. Aan de voet van de klim wacht mijn Middeleeuws dorp Chianale, waar ik de volgende dagen te voet bergen en sneeuw wil proberen te overwinnen.

Net voor de col is er een grote gite-refuge voor de mensen zonder motorhome. Van daaruit kun je te voet naar Col Vieux en eventueel afdalen naar lac Foréant of nog verder naar lac Egorgéou. Vanaf de refuge of vanaf de col is ook de Pain de Sucre te beklimmen, een echte top en te doen voor een gemiddelde wandelaar. Op dit moment ziet hij er echt als een suikerbrood uit en mogelijk nu wat moeilijker om er op te geraken. Dat gaan we over enkele dagen nog eens proberen.

Te bezichtigen

• La Casse déserte: de geologische rotsformatie net over de col van Izoard.
• Het kasteel van Château-Queyras: een van de vele voorbeelden van de architectuur van Vauban, de fortenbouwer. In dit geval werd het bestaande kasteel omgebouwd tot een vesting. Het maakt deel uit van de verdedigingslinie waartoe ook de oude stad Briançon en het fort van Mont-Dauphin behoorden.
• Sentier ecologique des Astragales: tussen Chataeu-Queyras en Ville-Vieille ligt links van de weg in de Zuidelijke helling een natuurpad met een bijzondere plantengroei met onder andere de unieke Astragale-queu-de-renard, een vlinderbloemige plant waar het pad ook naar genoemd werd. Vooral eind juni in volle bloei.
• Versterkte kerk van Molines-en-Queyras: opvallende atypische kerk met een kasteelachtige, vierkante toren bezet met houten pannen gemaakt van lorkenhout.

Bergtocht naar Colle Battagliola

Daar gaan we. Klim van Maddalena naar Colle Battagliola. We vertrekken bij de camping aan het meer, het is zondag en dus zijn de Italiaanse dagtoeristen massaal aanwezig, maar na de eerste klim-meters zijn we al weer alleen op de wereld.
Even nog door het weiland, de bergbeek oversteken, altijd een beetje spannend en dan verdwijnen we in de steile boshelling onder de mooie lorkenbomen. Een zigzaggend pad met fleurige plantengroei van eerst nog Ereprijs en klein hoefblad dat hoger overgaat in Veratrums en Gentianen, na een uurtje naar omhoog bereiken we de boomgrens. Nu wandelen we vooral tussen lage Elzenstruiken met hangende katjes. We krijgen dan ook weer een point de vue op het meer en de weg naar Chianale. Aan de vallei-overkant zien we ook het pad dat we gisteren gevolgd hebben met de verschillende dorpjes.
Na nog een uurtje klimmen aan deze kant van de berg, bereiken we een eerste zijkam, daarna is het een stukje dalen om dan het laatste klimmetje naar de col aan te vatten. Net voor de col gaat de elzenplantengroei over in Alpenroosjes, die nu net hun eerste felrode bloemen openen. Op de col kijk je zoals het hoort in een andere vallei, in dit geval Valle Maraita.

Veel keuze?

Op de col zijn er nu veel keuzemogelijkheden. Een breed pad, geschikt zelfs voor een jeep zigzagt helemaal naar Chiesa in de Maraitavallei. Als we die weg nemen moeten we wel een tiental kilometers over een verharde weg en de laatste 4 kilometers zelfs over de grote weg naar Col Agnel. We proberen wat twijfelachtige wegen, die op hoogte blijven, te volgen en komen zo eerst bij een topje uit met kruis, madonna en kwetterende Italianen. We wandelen snel verder over de kam naar een topje met een hedendaags symbool, een lelijke antenne. Het pad wordt steeds onduidelijker en achter de antenne gaapt een diepte. Ik probeer nog wat andere mogelijkheden uit en kom zo bij een klein wat verstopt colletje uit, waar een Italiaans vrouwtje met man net nog haar bikinibovenstuk kan aantrekken. In de buurt vind ik het wildemanskruid. Is dat symbolisch? In elk geval, de wilde man die ik wil zijn, durft langs deze kant nog de vrouw nog de afdaling aan. Dus toch naar Chiesa ofwel terug via Col Battagliola naar het meer.

Afdalen naar Chiesa, klimmen naar de col

We kiezen voor de afdaling naar Chiesa, het begint ook serieus bewolkt te worden, dus zeker geen moment om van het pad af te gaan. Alleen die lange omweg via een mogelijk drukke weg zint mij niet zo. We kijken nog eens uitvoerig op de kaart en besluiten dan om met enkele mensen terug over de col Battagliola naar Maddalena te gaan, terwijl de anderen verder afdalen naar Chiesa, waar ik ze dan met de auto kan ophalen. Miguel, Hilde en ik dus terug naar boven. Geen zware opgave, integendeel we genieten volop van de toch weer uitzonderlijke plantengroei hier in de bergweilanden. Verschillende orchideeën, waaronder een geel bloeiende, het zou de Vlierorchis kunnen zijn, alleen hij ruikt niet naar vlier. Onderweg zien we ook nog een plaatselijke bewoner gentiaanwortels oogsten. Illegaal? Dus gele gentianen staan er ook veel, naast de Veratrum, waar vroeger bij het oogsten vergiftigde vergissingen van kwamen. Een andere opvallende plant, die nu als een witte spookverschijning uit de nevels opduikt, is de Witte affodil.

Afdalen naar Maddalena

Ondertussen naderen we weer de col, nog een lange afdaling, die als 1 uur 30 wordt aangeven, waarvan ik weet dat het veel sneller kan. Me nog eens laten gaan, is één van mijn kleine berggenoegens. Niet om de prestatie maar om het ritmisch één zijn met de natuur. Een half uur later sta ik, nog in extase van de afdaling, weer tussen die heerlijke Italiaanse zondagstoeristen. Dan nog een snelle afdaling met de auto, alhoewel, mijn benen moeten wel even wennen aan die gas- en rembeweging. Via Casteldelfino rechts opdraaien naar Chiesa, een rustige, zeer typische bergvallei met vele bijzondere dorpjes. Nog even zoeken naar mijn wandelvrienden, ze zaten in de zeer plaatselijke cafe, maar toch altijd weer wonderlijk dat we mekaar terug vinden. En... Chiesa en omgeving verdient wel om meer bewandeld te worden.

Info Chiesa

Het dorpje Chiesa behoort samen met Chiazale, Celle, Fontanile en Ribiera tot de gemeente Bellino.
Chiesa is gelegen op 1480 meters boven de zeespiegel en telt volgens de statistieken maar 26 inwoners. Er is één café, waar mijn wandelvrienden zaten en enkele gîtes voor toeristen.

Info wandelen vanaf de col

Vanaf de col di Battagliola kun je naar de gelijknamige Punta 2401 meter, niet zo hoog en dus zonder veel moeite te beklimmen. Moeilijker is de verder en hoger gelegen Monte Pietralunga op 2731 meter van daaruit kun je zelfs naar de col en vallei van Bondormir en zo een rondwandeling maken terug naar Maddalena. Wel voor gevorderden!
Kaart Monviso – Sampeyre – Bobbio Pelice 106 / 1:25.000

Info plant Asphodelus albus / Witte affodil

Merkwaardig is wel dat de wortel van deze stevige, vaste plant blijkbaar al in de tijd van Dodonaeus 16de eeuw medicinaal gebruikt werd. Hij schrijft dat 'Die wortelen sonderlinghe van dat ierste gheslacht van Affodillen ghesoden ende gedroncken/ doen water maken ende die urine lossen/ ende verwecken die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen'.

Onderweg. Kruiden kijken met mijn camper

Deze keer, alleen op weg in mijn motorhome. Van het Vlaamse Ronse rij ik recht naar het Zuiden, al kom ik dan wel in Noord-Frankrijk terecht. Niet direct het mooiste Frankrijk, rommelig en voor mij te vlak. Toch zijn er in dat grote Noorden ook kleine, te genieten plekjes.

Tussen Avesnes en Vervins bijvoorbeeld in Fontaine aux Vervins, zie ik in een flits rechts van de weg in de diepte een glinsterend wateroppervlak. Ik ben al voorbij maar draai terug omdat er ook een mooie parkeerplaats lijkt te zijn en ik toch even moet picknicken en de benen strekken. En ja, een mooi lang meer met alles er op en er aan, eendjes en drijvende waterplanten, zoals gele plomp, moesdistel en lis langs de rand en in de verte als achtergrond een kasteelachtig huis. Een prent zo uit de boekjes ontsnapt.

Onkruid langs de weg
Na dit natuurlijk verpozen, kan ik er weer tegen aan. Op naar Reims en Chalons sur Marne. Het landschap is hier vooral golvende, eindeloze akkers van rijpend geel graan, uitgebloeide koolzaadvelden, wat mais, maar ook vrij veel bloeiende velden met zowaar tuinbonen. En bij al die monoculturen proberen onze moedige akkeronkruiden wat kleurvariaties te brengen. Bij het dorpje Montcornet zet zelfs een heel veld klaprozen het landschap in vuur en vlam. Ik ben zo onder de indruk dat ik er zelfs een omwegje voor maak.

Langs de randen van akkers krijgen wilde planten natuurlijk de meeste kans. Nu in juni is het hier dan ook een rijdend feest, klaprozen, korenbloemen, kamille maar ook het zeldzame Wilde weit zie ik af en toe. Ik moet natuurlijk wel mijn ogen op de weg houden, dus stop ik nog maar eens, net voor Chalons. op de Aire de Saint Martin sur le Pré. De baan is hier een soort autoweg met ook stopplaatsen met restaurant en winkel, alleen niet volledig afgesloten zoals bij de péage en dus kan ik even ontsnappen naar een groot braakliggend veld met kamille, klaprozen, vogelwikke, aardaker en ... helaas hier geen wilde weit en daar was ik juist voor gestopt.

Verder langs de Franse Aires
In het winkeltje van die Franse Aires verwonder ik me steeds weer over die gespecialiseerde gezondheidsboekjes die men daar als een soort stationsromannetje aanbiedt. Boekjes over fytotherapie, aromatherapie, depressie natuurlijk bestrijden, over knoflook, sint-janskruid. Boekjes die kwalitatief nog goed zijn ook.

Verder en verder naar de Marnevallei, mooie en rustige wegen, tenminste nu toch op zaterdag. Plots zie ik een wegwijzer naar Colombey-les-Deux-Eglises. Het Colombey van Charles De Gaulle. Zal ik de generaal eens gaan bezoeken? Helaas is het iets te veel omweg voor mij. En hoe moet ik in godsnaam die stijve Charles met wiegende klaprozen in verband brengen. Alhoewel.. klaprozen zouden juist op slagvelden veelvuldig voorkomen. Een klaproos voor elke gesneuvelde! Dan moeten er hier wel veel gevallen zijn.

Marnevallei, Wilde weit en meer

Ik ben nog altijd in de Marnevallei. Net voorbij het dorpje Provencheres sur Marne, zie ik die hardroze Wilde weit weer. Dus omdraaien, terug rijden en wat verder parkeren. En dan vind ik niet alleen wilde weit en vogelwikke langs de weg, maar in het achterliggende grasland wemelt het van gele ratelaars, blauwe veldsalie en zie ik zomaar verfbrem, witbloeiende galega, orchideeën, wilde marjolein, walstro, slangenkruid, sint-janskruid en pimpernel. Coördinaten om te onthouden, dus net na Provencheres voor Vignory op 420 km van Ronse. Vreemde coördinaten dat wel, maar ik moet het voor de kruidenzoekers niet al te makkelijk maken. En de liefhebbers moeten liefst wel in juni komen. Overnachten op die mooie parking bij het bos zou ook niet mis zijn
Na dit plantenfeest rij ik verzadigd verder. Een kruidenwandeling met mijn camper lijkt het wel. Een ideetje voor de toekomst?

Langres, versterkte stad
Zo langzamerhand is het weer uitkijken naar een slaapplaats. We naderen de versterkte stad Langres. Naderen is wel het goeie woord, indrukwekkend en ongenaakbaar ligt het op die berg omringd door hoge muren. Ik voel me net Maurice de veroveraar maar dan zonder leger. Ik maak dan ook een omtrekkende beweging onder de wallen door, maar wel op zoek naar een slaapplaats. Prachtige plekjes onder kastanjes en lindes en panoramisch zicht op de verre omgeving en de Marne. Ik parkeer en verken incognito de stad, maar doe eerst nog wat boodschappen in een 'vertrouwde' Aldi. In de stad is er een een hels lawaai van een aantal motorduivels die zo blijkbaar een huwelijk inzegenen. Ze troepen samen op het pleintje onder het standbeeld van Diderot.

Diderot

Wilde weit / Melampyrum arvense

Het is hier ook al Diderot wat de klok slaat en ja, de uitvinder van de encyclopedie, blijkt hier geboren en getogen te zijn. Boekhandel maar ook bakker en beenhouwer vermelden intelligente citaten op hun etalages. Eens wat anders dan ordinaire reclame. Het stadje bevalt me wel, alleen is het nog wat vroeg om hier te overnachten en dus rij ik toch weer verder. Ik wou ook wel eens in Dijons een kijkje nemen, alleen dat viel nog al tegen. Omleidingen, werken en eenrichtingsverkeer dreven me weer de stad uit, richting Nuits St Georges en zo zijn we weer in de Bourgognestreek omringd door druiven. En in Nuits St Georges wou ik toch al lang eens halt houden en vind ik een officiële, rustige camperplaats met zelfs geur van lindebloesem en ander groen. Dus in St Georges breng ik de nuit door.

Info: Over de Wilde weit / Melampyrum arvense
Zeer opvallende halfparasiet met roodachtig-oranjebloemen met gele keel en daarbij dan ook nog een gefranjerde schutblaadjes in dezelfde kleur. Wel erg bont voor een wilde plant. De plant behoort tot de Helmkruidfamilie, waar ook nog ander vreemde halfparasieten toebehoren zoals Grote en Kleine ratelaar, ogentroost en verder natuurlijk ook het helmkruid zelve. Toch een plantenfamilie van buitenbeentjes.

Info route: Ronse – Mons – Maubeuge France – Avesnes – Vervins – Reims – Chalons sur Marne – Vitry le François – St Dizier – Langres – Dyons – Nuits St Georges 587 km

Stalkruid in de goot.

In mijn zeer tijdelijk ochtendritueel van brood en krant halen, vind ik bij het oversteken van de kustweg, zomaar letterlijk in de goot, een roze bloeiende vlinderbloemige plant die verdacht veel op het kruipend stalkruid, Ononis repens lijkt.  Ik twijfel, omdat dit toch wel een vreemde plaats vind voor zo'n kalkminnende plant, ik zou hier eerder zand- en zoutminnende soorten verwachten. Determineren komt er nu niet meer van, want morgen valt mijn dagelijkse krantenroutine weer weg en rij ik met de motorhome naar het avontuur van de bergen. Naar de Franse Queyras, naar Col Agnel om te belanden in Chianale, een bijna Middeleeuws Italiaans dorp, waar we een week een hele andere overvloed van planten kunnen bewonderen. Misschien zijn er lezers die hun mening over het afgebeelde plantje willen weergeven.

Kamille en andere Veldbloemen

Op ons herboristen weekend in Natoye plukken we volop bloemhoofdjes van Matricaria recutita, kamille dus, waar we 's anderendaags een zalf van bereiden.
We laten eerst 100gr verse kamillebloemen 24 uur trekken in 1 liter maisolie, uitzeven, de olie mengen met 16,5 gr gele bijenwas (verhouding olie - bijenwas 1 op 6), verwarmen au bain marie tot de bijenwas gesmolten is. Afvullen in kleine potjes van 50 cc en laten afkoelen.Te gebruiken bij huidirritatie, huidallergie (jeuk), ontstekingen en als lippenbalsem.

In de naam van... Echte kamille | Kunst en cultuur: Taal

Matricaria recutita / Echte kamille (Kruidwis)